Hayvanlardan Tanrılara - Sapiens İnsan Türünün Kısa Bir Tarihi

Çok ilginç bir kitap.

Yuval Noah Harari, İbranice yazdığı, kısa zamanda İsrail'de best-seller olan ve daha sonra otuz dile çevrilen Sapiens'i henüz 36 yaşında iken kaleme almış.

Jared Diamond'ın Tüfek, Mikrop ve Çelik'ini beğenenler bu kitabı da çok beğenecektir. Diamond insanın tarihini doğa tarihçisi gözüyle ele alıyordu. Harari ise insanın tarihini kültürel evrimci bir bakış açısıyla inceliyor.

Kitap toplam dört kısım, yirmi bölüm ve bir sonsözden oluşuyor.

Birinci Kısım'ın başlığı Bilişsel Devrim; okuyucuyu doğrudan kitaba davet eden, meraklandıran, provokatif bir giriş...

İkinci Kısım'ın başlığı Tarım Devrimi. Okuyucu bu kısımda Harari'nin ilginç görüşleri ile tanışıyor. Harari bu bölümde tarım devriminin "ileriye doğru" atılmış bir adım olup olmadığını tartışıyor. Tarım devriminin Sapiens'in yaşamını kolaylaştıran bir devrim olmak bir yana, belki de bir hata olduğunu ileri sürüyor. "Hayali düzenler" ve "işbirliği ağları" kavramlarını ortaya atarak, kitabın ilerideki bölümlerinde daha da geliştireceği fikirlerin temelini bu kısımda oluşturuyor.

İnsanoğlunun Birleşmesi başlıklı üçüncü kısımda para, din ve imparatorluk kavramlarını sorguluyor. İşbirliği ağlarının "hayali düzenler" içinde nasıl kurulduğunu anlatıyor. "Emperyal Döngü" ilginç.

Bu bölümde ileri sürdüğü bazı tezlerle hemfikir olmak çok güç. Örneğin, hümanizmin, komünizmin, kapitalizmin de birer din olduğunu iddia ediyor ki, bu tezler "din" kavramının sınırlarını muğlaklaştırıyor. Ancak gene de Harari'nin tezleri oldukça provokatif ve üzerinde düşünmeye değer.

Bilimsel Devrim başlıklı dördüncü bölüm, kitabın belki de en ilginç ve okunmayı en fazla hak eden kısmı. Ölüm konusunu tartıştığı Gılgamış Projesi alt-başlıklı bölümü özellikle ilginç buldum. Kapitalizm ve serbest piyasa kültünü tartıştığı 16. bölümde iktisat tarihine giren Harari bir sonraki bölümde tarihe bir de evcilleştirilmiş hayvanların açısından bakıyor. 19. Bölüm'de mutluluğu tartışırken okuyucuyu tarihi ve "ilerlemeyi" bir de insan mutluluğu bakımından değerlendirmeye davet ediyor.

Kitabın en çarpıcı bölümü ise (aynı zamanda Sonsöz'den önceki son bölüm olan) Sapiens'in Sonu. Bu bölümde Harari, geçmiş olayları değerlendiren sıradan ve alışılmış bir tarihçinin yaklaşımından uzaklaşıyor ve geleceği tartışıyor. Özellikle bu bölümü çok beğendim. Sadece bu bölüm için bile okumaya değer bir kitap Sapiens.

Bazı konulardaki fikirlerini yeterince geliştirilmemiş ve spekülasyona açık bulsam da kitabı genel olarak beğendim. Tarihe hiç meraklı olmayanların bile severek okuyacağı bir kitap.