İnsan Olmak

Uzun süredir okunmak üzere kitaplığımda bekleyen ve okuduktan sonra da neden bu zamana kadar okumadığıma hayıflandığım bir kitap oldu
"İnsan Olmak". Nereden böyle bir izlenim edindim bilemiyorum ama kitabın son birkaç yıl içinde yazılan yeni bir çalışma olduğu fikrine sahiptim. Okuduğum kitabın önsözünde "yirmi altıncı baskıya önsöz" ifadesini ve kitabın içeriğinde 1983'ten beri basılmakta olduğunu görünce, yazar Engin Geçtan'ın kendi alanında yazmış olduğu bir başucu eseri ile tanıştığımı anladım.

Ancak şunu özellikle ifade etmeliyim ki bu kitabı bir başucu eseri yapan uzun yıllardır basılmakta veya yirminin üzerinde baskı yapılmış olmasından ziyade; 180 sayfa gibi küçük denebilecek bir hacim içerisinde zengin bir içeriğin bulunması ve ortalama bir okurun rahatlıkla okuyup anlayabileceği bir yazım ile yazılmış olması.

Okurken kendim başta olmak üzere, yaşayan-merhum, yakın-uzak tüm tanıdıklarıma dair karakteristik özelliklerin muhtemel kökenleri hakkında yeni farkındalıklarım oluştu. Hatta kendi hakkımda bir arkadaşım söylese muhtemelen tepki göstereceğim davranışlarım ve olası sebepleri tüm yalınlığı ile karşıma dikildi. Dolayısıyla, Franz Kafka'nın "Eğer okuduğumuz bir kitap bizi kafamıza vurulan bir darbe gibi sarsmıyorsa niye okumaya zahmet edelim ki?" aforizmasının vücut bulduğu bir okuma oldu. Böyle hissettiren arkadaşları ve kitapları hazmetmek her zaman kolay olmasa da, öz farkındalığa ulaşmak açısından gerçekten önemli bir çalışma olduğunu söyleyebilirim. Her okuyucunun bir şekilde kendinden bir şeyler bulabileceği bir çalışma...

Kitap genelinde şu konular ön planda ele alınmış:

- Yalnızlık, kaygı ve öfke halleri, emareleri,
- Yapışık ilişki, teğet ilişki gibi kavramlar,
- Birey ve toplum etkileşimi,
- Sağlıklı-sağlıksız, geleneksel-çağdaş toplum özellikleri,
- Sevgi, yaşam, mutluluk,mutsuzluk kavramlarının karşılaştırmalı analizi ve tanımlamaları,
- Kendini gerçekleştirme,
- İlişkilerin (eşler, ebeveyn-çocuk, birey-toplum ve arkadaşlar arası, vb.) duygusal, psikoljik ve duyusal boyutları,
- Çocuk eğitimi,
- Yetişkinlik ve yaşlılık süreçleri,
- Öfkeli, narsist, nevrotik kişilik özellikleri,
- İnsanların içindeki iyi ve kötünün, yapıcı ve yıkıcı eğilimlerin hangi koşullarda ve nasıl ortaya çıktığı,
- Sigmund Freud, Alfred Adler, Carl Gustav Jung, Erich Fromm başta olmak üzere yazarın düşünsel ve akademik hayatında izleri bulunan isimler ve bunların eleştirel düşünce ışığında karşılaştırılması

Üşengeçlik ile bireysel sorumluluk alma, zaman yönetimi ve eyleme geçme motivasyonları arasında şimdiye kadar pek düşünmediğim (belki de "Oblomov"u hala okumadığım için) ilginç bağlantılar olduğunu da gene bu okuma sayesinde öğrenmiş oldum.

Eser hakkındaki eleştirim şunlar olacak:

(1) Yazar her ne kadar bu kitabın asıl yazılma sebebinin gizemli bir misafirin yazarı ziyareti ile doğrudan ilişkili olduğunu, akademik maksatlar doğrultusunda daha önce yazmış olduğu kitapların aksine bu çalışmayı umumun kullanımına sunmak amacıyla ortaya koyduğunu ve bu nedenle ilk basıldığı günden itibaren kelimesine bile dokunulmadan eserin ilk haliyle günümüze kadar basıla geldiğini ifade ediyor olsa da; kitaba konu olan içeriğe dair yeni kabullerin, yeni çalışmaların, yeni yaklaşımların söz konusu olabileceği düşüncesinden yola çıkarak, kitap içeriğinde eklemeler veya değişiklikler yapılmasının, varsayımları destekleyecek bilimsel örneklere ve verilere yer verilmesinin mümkün ve hatta gerekli olabileceğini değerlendiriyorum. Zira, bireyin tüm karakteristik özelliklerini miras yoluyla edindiği açıklaması -35 yıl öncesinin aksine- bugün için salt kendi başına yeterli olmasa gerek. Gerçi, son bölümde yazarın kendi mesleki gelişim sürecine bir şekilde etki etmiş olan isimler ve ortaya koydukları görüşler genel olarak ele alınmış ama kitap içeriğinin her bir başlığı altında o konuya spesifik çalışma ve referans bilgiler mevcut değil.

(2) Okumayı kolaylaştırıcı imla işaretlerinin, yazı karakterlerinin kullanılması, vb. açısından kitabın editoryal yönden revize edilmesinin faydalı olacağı kanaatindeyim. Mevcut görünüm böyle değerli bir çalışmaya yakışmıyor.

Son tahlilde, bireyin kendisini, iç dünyasını ve çevresini anlamlandırması ve tanımlayabilmesi adına önemli farkındalıklar ve kazanımlar edinmesini sağlama potansiyeline sahip, değerli bir çalışma. Bir kere okunup da bir daha kapağını açmamak üzere rafa kaldırılacak bir kitap kesinlikle değil.

Konunun uzmanı olmasam da psikiyatri ve/veya psikoterapi ile ilgilenenler için ideal bir başlangıç kitabı olduğunu ifade edebilirim. Her ne kadar yazar, kitabın ilk baskısından bu yana noktası, virgülüne dokunmadan aynı şekilde basılması fikrini benimsemiş olsa da, sanırım artık bu yaklaşımını değiştirmesi, kendini ve çevresini tanıma adına arayış içinde bulunan "insanlara" "insan olma"nın sırlarına daha fazla vakıf olmaları adına belki de yeni kapılar açabilir. Kendini güncellemesinin veya çoklu disiplinli yaklaşımlarla ortaya konmuş yeni çalışmaların ortaya konmasının, -alanla ilgili mevcut kazanımların daha öteye taşınması adına- değerli katkılar sağlayacağını değerlendiriyorum.