19. Yüzyılda Bektaşillik

Alevî-Bektaşî geleneğini anlayabilmek için öncelikle, 19. yüzyılda Hz. Ali merkezli Alevî tarikatler çerçevesinde yer alan Bektaşîliğin incelenmesi şarttır. Bu inceleme tabiî ki Hacı Bektaş Velînin takipçilerinin incelenmesiyle mümkündür. Bu çalışma, Hünkârın takipçilerini yanî Bektaşîleri "bir yüzyıl"la sınırlı olarak incelemektedir. Bu yüzyıl, tarikatin II. Mahmud tarafından kapatıldığı 19. yüzyıldır. Ancak çalışma 19. yüzyıla zemin teşkil eden 18. yüzyılın son çeyreğiyle, 20. yüzyılın ilk çeyreğine kadar da uzanmaktadır. Fakat asıl incelenecek alan 1826 yılında Bektaşîliğin kapatılışındaki durumudur.

Araştırmacı bu çalışmaya, Osmanlı Arşivindeki bu dönemle ilişkili belgeleri incelemekle başlamıştır. Araştırmanın ikinci ayağını, çeşitli kütüphanelerdeki el yazmaları üçüncü ayağını ise 19. yüzyılda var olan Bektaşî tekkelerinin hazirelerinde bulunan mezar taşları oluşturmaktadır. Bu eserde bütün bu tarihî malzeme üzerinde yoğunlaşılarak sosyolojik esaslarla bir anlama faaliyetinde bulunulmaktadır.

Alevî-Bektaşî geleneğini anlayabilmek için öncelikle, 19. yüzyılda Hz. Ali merkezli Alevî tarikatler çerçevesinde yer alan Bektaşîliğin incelenmesi şarttır. Bu inceleme tabiî ki Hacı Bektaş Velînin takipçilerinin incelenmesiyle mümkündür. Bu çalışma, Hünkârın takipçilerini yanî Bektaşîleri "bir yüzyıl"la sınırlı olarak incelemektedir. Bu yüzyıl, tarikatin II. Mahmud tarafından kapatıldığı 19. yüzyıldır. Ancak çalışma 19. yüzyıla zemin teşkil eden 18. yüzyılın son çeyreğiyle, 20. yüzyılın ilk çeyreğine kadar da uzanmaktadır. Fakat asıl incelenecek alan 1826 yılında Bektaşîliğin kapatılışındaki durumudur.

Araştırmacı bu çalışmaya, Osmanlı Arşivindeki bu dönemle ilişkili belgeleri incelemekle başlamıştır. Araştırmanın ikinci ayağını, çeşitli kütüphanelerdeki el yazmaları üçüncü ayağını ise 19. yüzyılda var olan Bektaşî tekkelerinin hazirelerinde bulunan mezar taşları oluşturmaktadır. Bu eserde bütün bu tarihî malzeme üzerinde yoğunlaşılarak sosyolojik esaslarla bir anlama faaliyetinde bulunulmaktadır.