Fuzûlî Dîvânı

ürkçe Dîvân’ı Fuzûlî’nin sanat kudretini gösteren en tanınmış eseridir. Fu­zûlî’nin poetikası için önemli bir kaynak değeri taşıyan mensur bir dîbâce ile baş­layan divan, kasideler, gazeller, musammatlar, kıt’alar ve rubaîlerden oluşmakta­dır. Yurt içi ve yurt dışı kütüphanelerinde birçok yazma nüshası bulunan, eski harflerle birçok baskısı yapılan Fuzûlî Dîvânı, Abdülbaki Gölpınarlı (Fuzûlî Dîvâ­nı, İstanbul 1948, 1961), Ali Nihad Tarlan (Fuzûlî Dîvânı, İstanbul 1950) ve Kenan Akyüz, Şedit Yüksel, Müjgan Cunbur, Süheyl Beken (FuzûlîDîvânı,Ankara 1958. 1990) tarafından yayımlanmıştır. Ali Nihad Tarlan, gazellerin şerhini yapmış (Fu­zûlî Divanı Şerhi, Ankara 1998), Nahid Aybet ise Fuzûlî Dîvânı’nda yer alan mad­dî kültür üzerine tahlilî bir çalışma yapmıştır (Fuzûlî Dîvânı ‘ında Maddî Kültür, An­kara 1989).

Necmettin Hacıerhinoğlu (Fuzûlî, İstanbul 1984), Müslim Ergül (Fuzû­lî Hayatı, Sanatı ve Eserleri, İstanbul 1984), Hasibe Mazıoğlu (Fuzûlî ve Türkçe Divanı’ndanSeçmeler, Ankara 1986) ve Halûk İpekten (FuzûlîHayatı, Sanatı, Eserleri,An­kara 2000) tarafından Türkçe Divanı’ndan seçilen şiirler neşredilmiştir. Ayrıca Hasibe Mazıoğlu Fuzûlî’nin Türkçe şiirleri ile Hâfız’ın şiirlerinin mukayesesini yapmıştır (Fuzûlî-Hafız, Ankara 1956). Muhammed Nur Doğan ise, Farsça ve Türkçe divanların dibaceleri ile hem divanlarda hem de Leylâ ve Mecnûn‘da şiir dili ile ortaya koyduğu yaklaşımlardan hareketle Fuzûlî’nin poetikasmı ortaya koyan bir çalışma yayımlamıştır (Fuzûlî’nin Poetikası, İstanbul 1997).

Fuzûlî’nin Farsça şiirlerinin yer aldığı Farsça Dîvân’ı Türkçe divanından daha hacimli olup mensur bir dîbâce ile başlamaktadır. Divanda 49 kaside, 410 gazel, 1 terkîb-i bend, 1 murabba, 1 müseddes,46 kıt’a, 105 rubaî vardır. Fuzû­lî’nin Farsça divanındaki gazelleri gerek mana gerekse mazmun yönünden Türk­çe gazelleriyle paralellik göstermektedir. Bu gazellerle musammat, kıt’a ve rubai gibi diğer nazım şekilleriyle yazdığı Farsça şiirleri de ifade bakımından kusur­suz, kolay söylenmiş, ahenkli ve akıcıdır. Ancak araştırmacılar, Fuzûlî’nin Fars­ça divanındaki şiirlerinin Türkçe divandakilere nazaran daha zayıf olduğu görü­şünde hemfikirdirler.

Fuzûlî, Hz. Ali ve çocuklarını daha çok Farsça divanındaki kasidelerinde övmüştür. Ayrıca diğer din büyüklerini de bu kasidelerde övdüğü bilinmektedir. Farsça divan tıpkıbasım olarak Hasibe Mazıoğlu tarafından yaımlanmış (fuzûlî Farsça Dîvân, Ankara 1962), Ali Nihad Tarlan tarafından ise Türkçeve tercüme edilmiştir (Fuzûlî’nin Farsça Dîvânı (Tercümesi), İstanbul 1950). Farsça Dîvân‘ını kasideler bölümünün başında Fuzûlî’nin Hakanî’nin Bah-ü’l-ebrâr’ma nazire olarak yazdığı ve Enîsü’l-kalb ismini verdiği 134 beyittik kasidesi bulunmaktadır. Fuzûlî, Bağdat’ın fethinden önce yazmış olduğu bu kasidesini, Bağdat’ın fethinde etkili olması için adalet yeri olan İstanbul’a gönder­miştir. Kasidenin tıpkıbasımı ve tercümesi, Ali Nihad Tarlan’ın takrizi ile birlik­te Cafer Erkılıç tarafından yayımlanmıştır (Enis-ül-kalb, İstanbul 1944).

Fuzûlî‘nin Arapça Dîvânı bugün elimizde bulunmamaktadır. Kaynaklar, Fuzûlî’nin Arapça şiirlerinin bulunduğunu kaydettikleri hâlde, sadece Sâdıkî-i Kitâbdâr Arapça divanının olduğunu belirtmektedir. Şairin toplam 465 beyit olan 11 kasidesi ile bir kıt’ası mevcuttur. Kasidelerden yedisi Hz. Peygamber, üçü ise Hz. Ali için yazılmıştır. Şairin Arapça şiirleri, Leningrad’da bulunan Fu­zûlî Külliyâtı içerisinde yer almaktadır (yk. 189-199). Arapça şiirleri ilk kez Berthels, 1930 yılında Sovyet Bilimler Akademisi Mecmuası’nda “Fuzûlî’nin Arapça Şiirleri” adıyla yayımlamıştır. Hamid Araslı ise kasidelerin Türkçe çevi­rilerini Külliyat içinde neşretmiştir (Mehemıned Fuzûlî. Eserleri, c. IV. Baku 1958. s. 285-324). Fuzûlî’nin Arapça şiirlerinin fazla bir edebî değeri yoktur.

ürkçe Dîvân’ı Fuzûlî’nin sanat kudretini gösteren en tanınmış eseridir. Fu­zûlî’nin poetikası için önemli bir kaynak değeri taşıyan mensur bir dîbâce ile baş­layan divan, kasideler, gazeller, musammatlar, kıt’alar ve rubaîlerden oluşmakta­dır. Yurt içi ve yurt dışı kütüphanelerinde birçok yazma nüshası bulunan, eski harflerle birçok baskısı yapılan Fuzûlî Dîvânı, Abdülbaki Gölpınarlı (Fuzûlî Dîvâ­nı, İstanbul 1948, 1961), Ali Nihad Tarlan (Fuzûlî Dîvânı, İstanbul 1950) ve Kenan Akyüz, Şedit Yüksel, Müjgan Cunbur, Süheyl Beken (FuzûlîDîvânı,Ankara 1958. 1990) tarafından yayımlanmıştır. Ali Nihad Tarlan, gazellerin şerhini yapmış (Fu­zûlî Divanı Şerhi, Ankara 1998), Nahid Aybet ise Fuzûlî Dîvânı’nda yer alan mad­dî kültür üzerine tahlilî bir çalışma yapmıştır (Fuzûlî Dîvânı ‘ında Maddî Kültür, An­kara 1989).

Necmettin Hacıerhinoğlu (Fuzûlî, İstanbul 1984), Müslim Ergül (Fuzû­lî Hayatı, Sanatı ve Eserleri, İstanbul 1984), Hasibe Mazıoğlu (Fuzûlî ve Türkçe Divanı’ndanSeçmeler, Ankara 1986) ve Halûk İpekten (FuzûlîHayatı, Sanatı, Eserleri,An­kara 2000) tarafından Türkçe Divanı’ndan seçilen şiirler neşredilmiştir. Ayrıca Hasibe Mazıoğlu Fuzûlî’nin Türkçe şiirleri ile Hâfız’ın şiirlerinin mukayesesini yapmıştır (Fuzûlî-Hafız, Ankara 1956). Muhammed Nur Doğan ise, Farsça ve Türkçe divanların dibaceleri ile hem divanlarda hem de Leylâ ve Mecnûn‘da şiir dili ile ortaya koyduğu yaklaşımlardan hareketle Fuzûlî’nin poetikasmı ortaya koyan bir çalışma yayımlamıştır (Fuzûlî’nin Poetikası... tümünü göster