Halkbilimi Araştırmalı 4

Toplumsal dönüşüm anlık bir olay değildir. Tarihle beraber değerlendirilecek kesintisiz bir süreçtir. Aydın İhtilâli de bu süreç içerisinde değerlendirilmesi gereken toplumsal devinimlerin ortaya çıkardığı etkili bir harekettir. Tüm bu etkinliğinin yanında, bütün yöreyi kapsayacak biçimde halkın aktif olarak eyleme geç(e)meyişinin, hareketin nispeten hızlı ve daha kolay geriletilmesine ve ezilmesine yol açtığı söylenebilir. Ancak Ege bölgesinde Aydın İhtilâli sonrası bu boyutta yeni bir hareketin çıkmadığı da bir gerçektir. Atçalı Kel Mehmet İsyanı, her kesimden halkın katıldığı, hak ve özgürlükler mücadelesi doğrultusunda harekete geçen ve yönetimi hedefleyen bir toplumsal harekettir. Bugünden bakıldığında ise yeni toplumsal hareketlere ışık olabilecek halkla iç içe bir bütünleşme sağlama bağlamında önemli ipuçları sağlayacak bir tarihsel misal olarak Atçalı, tarihten bir figür olarak değil gerçek bir direnişin ve isyanın, karşı gelmenin birebir timsali olarak görülmelidir. Amacı ise kendi deyişiyle ...benim garazım fukarayı sıyânetdir (korumaktır), voyvodaların zulmünden memâliki (memleketi) vikayetdir (kollamaktır)...Geleneksel yapılarına baktığımızda zeybeklerden oluşan isyancı topluluğunun tamamına kendi deyimleriyle çete, bir bütün olarak çetenin içinde yer alan bireylere zeybek, çetenin başında bulunan öncülüğünü ve sorumluluğunu üstlenen zeybeğe efe, çetenin diğer üyelerine kızan, efenin yardımcısına ise başkızan ya da başzeybek denilmektedir.Efe her zaman, her yerde en öndedir. Kendi deyimleriyle bir efe, dağda da düzde de, her yerde en önde olsun ki, efe olsun. Efe olmak için öncü ve yetenekli olmak bir zorunluluktur.Zeybeklik halka karşı saygıyı, ezilenleri gözetici ve koruyucu olmayı zorunlu sayan bir kültürel geleneği içerir. Kendi içinde sürekli kendini denetleyen ve katı kurallardan oluşan bir yaşam biçimi haline gelen bu durum, kendilerini dışa karşı -halk katında- saygın kılar.Böylesi bir kahramanlık insanın insana yanması, umarsızlığa çare aramasıdır; bir başka deyişle derin uykularda uyuyanlar için karanlık bir gecede kuşatmalardan kurtuluşun ağır sancısını duymanın, tutsaklığın zincirlerini kırarak hep birlikte özgürlüğe kanat çırpmanın sevincini yaşamaktır. İşte böylesi insanlar toplumların kahraman konumuna taşıdığı insanlardır.Belki zeybekler de toplumun kendi içinden birileri olarak gereksinim duyduğunda yarattığı böylesi kahramanlardır.

Toplumsal dönüşüm anlık bir olay değildir. Tarihle beraber değerlendirilecek kesintisiz bir süreçtir. Aydın İhtilâli de bu süreç içerisinde değerlendirilmesi gereken toplumsal devinimlerin ortaya çıkardığı etkili bir harekettir. Tüm bu etkinliğinin yanında, bütün yöreyi kapsayacak biçimde halkın aktif olarak eyleme geç(e)meyişinin, hareketin nispeten hızlı ve daha kolay geriletilmesine ve ezilmesine yol açtığı söylenebilir. Ancak Ege bölgesinde Aydın İhtilâli sonrası bu boyutta yeni bir hareketin çıkmadığı da bir gerçektir. Atçalı Kel Mehmet İsyanı, her kesimden halkın katıldığı, hak ve özgürlükler mücadelesi doğrultusunda harekete geçen ve yönetimi hedefleyen bir toplumsal harekettir. Bugünden bakıldığında ise yeni toplumsal hareketlere ışık olabilecek halkla iç içe bir bütünleşme sağlama bağlamında önemli ipuçları sağlayacak bir tarihsel misal olarak Atçalı, tarihten bir figür olarak değil gerçek bir direnişin ve isyanın, karşı gelmenin birebir timsali olarak görülmelidir. Amacı ise kendi deyişiyle ...benim garazım fukarayı sıyânetdir (korumaktır), voyvodaların zulmünden memâliki (memleketi) vikayetdir (kollamaktır)...Geleneksel yapılarına baktığımızda zeybeklerden oluşan isyancı topluluğunun tamamına kendi deyimleriyle çete, bir bütün olarak çetenin içinde yer alan bireylere zeybek, çetenin başında bulunan öncülüğünü ve sorumluluğunu üstlenen zeybeğe efe, çetenin diğer üyelerine kızan, efenin yardımcısına ise başkızan ya da başzeybek denilmektedir.Efe her zaman, her yerde ... tümünü göster