İslâm`ın Hicrî İkinci Asrında Zındıklık ve Zındıklar

İslam için entelektüel ve toplumsal olağanüstü bir canlanma dönemi olan Hicri ikinci asırda, toplumun biraz dış kesiminde zindîqın çoğulu zenâdiqa lakabıyla kuşatılmış bir kategori göze çarpmaktadır. Zendeqa nedir? Bu kitabın daha da ayan beyan ortaya koyduğu gibi bu kavramın tek bir tanımını yapmak imkansızdır. Chokr, bu kavrama üç tanım getirmektedir. Birinci anlamda zendeqa, gizli veya açıktan açığa düalist tarzda bir sisteme aidiyeti göstermektedir; bu düalist sistemler sadece Maniheizmle sınırlı değildi, bunun içine Marsiyonizm, Bardesanizm (veya Daysanizm), hatta Mazdekism de dahildi.Sonra bir anlam kaymasıyla, alemin ezeliliğini savunan kişiler de zındîq sayıldılar. O andan itibaren zındîq dehrîrin eşanlamlısı haline geldi ve bu terimin kapsadığı bütün anlamları ihtiva etti: yani Allahın varlığının, nübüvvetin ve âhiretin inkarı.Daha sonra yine abartılı bir anlam genişlemesiyle, ahiret hayatını inkar etmekle ve dolayısıyla ölümden sonra mükafat ve ceza olayını ortadan kaldırmakla hiçbir ahlaki ve dini yasaya boyun eğilmediğini düşünerek zendeqa terimi, paradokslu bir şekilde -özellikle de gerçek Maniheistlerin dünyadan el etek çektiklerini göz önünde bulundurduğumuzda- ahlaksızlığın ve sefahatin eşanlamlısı haline gelmiştir.

İslam için entelektüel ve toplumsal olağanüstü bir canlanma dönemi olan Hicri ikinci asırda, toplumun biraz dış kesiminde zindîqın çoğulu zenâdiqa lakabıyla kuşatılmış bir kategori göze çarpmaktadır. Zendeqa nedir? Bu kitabın daha da ayan beyan ortaya koyduğu gibi bu kavramın tek bir tanımını yapmak imkansızdır. Chokr, bu kavrama üç tanım getirmektedir. Birinci anlamda zendeqa, gizli veya açıktan açığa düalist tarzda bir sisteme aidiyeti göstermektedir; bu düalist sistemler sadece Maniheizmle sınırlı değildi, bunun içine Marsiyonizm, Bardesanizm (veya Daysanizm), hatta Mazdekism de dahildi.Sonra bir anlam kaymasıyla, alemin ezeliliğini savunan kişiler de zındîq sayıldılar. O andan itibaren zındîq dehrîrin eşanlamlısı haline geldi ve bu terimin kapsadığı bütün anlamları ihtiva etti: yani Allahın varlığının, nübüvvetin ve âhiretin inkarı.Daha sonra yine abartılı bir anlam genişlemesiyle, ahiret hayatını inkar etmekle ve dolayısıyla ölümden sonra mükafat ve ceza olayını ortadan kaldırmakla hiçbir ahlaki ve dini yasaya boyun eğilmediğini düşünerek zendeqa terimi, paradokslu bir şekilde -özellikle de gerçek Maniheistlerin dünyadan el etek çektiklerini göz önünde bulundurduğumuzda- ahlaksızlığın ve sefahatin eşanlamlısı haline gelmiştir.