Milel ve Nihal

bul-Feth Tâcuddin veya Lisânuddin, Huccetül-Hakk Muhammed b. Abdülkerim b. Ahmed, ortaçağ İslam dünyasının önde gelen din, mezhep ve felsefî doktrinler tarihçisi olup, 469/1076 yılında, Horasanın kuzey sınırında bulunan Şehristânın bir köyünde doğmuştur.Harizmde aklî, felsefî, naklî ilimler ve ahlakî yöndeki üstünlüklerinden dolayı kendisine el-Efdal unvanı verilmiştir.Şehristânî Horasanda Selçuklu Sultaı Sencerin vezirinin vekili olmuş ve tercümesini yaptığımız meşhur eseri el-Milele ven-Nihali bu vezire ithaf etmiştir. Dinler, mezhepler ve felsefî doktrinlerle ilgili olan bu çalışma, iki ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümünde vahye dayanan dinlerle, bu dinlerin mezhepleri ele almıştır. Müellif, bir hadise dayanarak, birinci gruptakilerden kabul ettiği Mecûsîlerin yetmiş, Yahudilerin yetmiş bir, Hristiyanların yetmiş iki fırkaya ayrıldığını, Müslümaların da yetmiş üç fırkaya ayrılacağını belirtmekte; ikinci gruptaki fırkaların sayısının ise herhangi bir sınırlamaya tabi tutulmayacağını ifade etmektedirMüellif, Kitabî dinlere mensup olanları Müslümanlar, Ehl-i kitap ve kitap sahibi oldukları şüpheli görülenler olmak üzere üç gruba ayırdıktan sonra din, millet, şira, minhâc, İslam, haniflik, sünnet ve cemaat gibi kavramları açıklamakta, bu üç zümrenin her birini, fırka ve mezhepleriyle ele almaktadır. Müslümanlarla ilgili olan birinci kısımda İslam, iman, ihsan, usül, füru, tevhid, adl, vad, sem ve akıl gibi kavramlara yer veren müellif, daha sonra, herhangi bir görüşün mezhep sayılabilmesi için gerekli ölçüleri tespite çalışmaktadır. Daha sonra, Mutezile, Cebriyye, Sıfâtiyye, Hâriciler, Mürcie, Şia ve Gâliyyeye ele alıp, bu zümrelerin tali fırkalarını ve düşüncelerini ortaya koyarak, fırkaların sayısını -yetmiş üçü aşmakla birlikte- bu sayıyla sınırlandırmak için büyük çaba sarf etmektedir. Daha sonraki bölümde, Ehl-i kitap, Tevrat ve İncil gibi kitabı olanlarla, bir kitaba sahip olup olmadıkları şüpheli olanlar birbirinden ayrılmakta, Ehl-i kitapla Ümmîler arasındaki farklar ortaya konulmakta, nihayet Yahudi ve Hristiyan mezhepleri ele alınıp incelenmektedir. Ehlül-ehvâ ven-nihal kısmında genel bilgi verildikten sonra Sâbiîler, Ashâbur-ruhâniyyat, Ashâbul-heyâkil vel-eşhâs ile Harnâniyye ele alınıp incelenmektedir. Daha sonraki bölümde, Felâsife başlığı altında Yunan ve İslam filozoflarından bahsedilmekte, bunu takip eden bölümde, Câhiliyye dönemi Arap inançları, âdet ve gelenekleri ele alınmakta, en son bölümde ise Hint dinleri ve filozoflarına yer verilerek eser bitirilmektedir.

bul-Feth Tâcuddin veya Lisânuddin, Huccetül-Hakk Muhammed b. Abdülkerim b. Ahmed, ortaçağ İslam dünyasının önde gelen din, mezhep ve felsefî doktrinler tarihçisi olup, 469/1076 yılında, Horasanın kuzey sınırında bulunan Şehristânın bir köyünde doğmuştur.Harizmde aklî, felsefî, naklî ilimler ve ahlakî yöndeki üstünlüklerinden dolayı kendisine el-Efdal unvanı verilmiştir.Şehristânî Horasanda Selçuklu Sultaı Sencerin vezirinin vekili olmuş ve tercümesini yaptığımız meşhur eseri el-Milele ven-Nihali bu vezire ithaf etmiştir. Dinler, mezhepler ve felsefî doktrinlerle ilgili olan bu çalışma, iki ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümünde vahye dayanan dinlerle, bu dinlerin mezhepleri ele almıştır. Müellif, bir hadise dayanarak, birinci gruptakilerden kabul ettiği Mecûsîlerin yetmiş, Yahudilerin yetmiş bir, Hristiyanların yetmiş iki fırkaya ayrıldığını, Müslümaların da yetmiş üç fırkaya ayrılacağını belirtmekte; ikinci gruptaki fırkaların sayısının ise herhangi bir sınırlamaya tabi tutulmayacağını ifade etmektedirMüellif, Kitabî dinlere mensup olanları Müslümanlar, Ehl-i kitap ve kitap sahibi oldukları şüpheli görülenler olmak üzere üç gruba ayırdıktan sonra din, millet, şira, minhâc, İslam, haniflik, sünnet ve cemaat gibi kavramları açıklamakta, bu üç zümrenin her birini, fırka ve mezhepleriyle ele almaktadır. Müslümanlarla ilgili olan birinci kısımda İslam, iman, ihsan, usül, füru, tevhid, adl, vad, sem ve akıl gibi kavramlara yer veren müellif, daha sonra, herhangi bir görüşün mezh... tümünü göster