Panislamizm`den Büyük Asyacılığa Osmanlı İmparatorluğu, Japonya ve Orta Asya

Dr. Ali Merthan Dündar sosyoloji - siyaset 20. yüzyılın başından itibaren Orta Asya, jeopolitik önemi, barındırdığı nüfusun kültürel, dinî ve siyasî özellikleri dolayısıyla, Japonya ve Osmanlı İmparatorluğunun dış siyasetinde ortak coğrafî paydalardan biri olmuş, politik ve askerî çıkarları burada kesişmiştir. Her iki taraf, bölgede nüfuz kazanmak ve bölge halklarını kendi yanlarına çekebilmek için çalışmışlardır. A.B.D., İngiltere, Japonya ve Türkiye Cumhuriyeti resmî arşiv kayıtlarına dayanarak hazırlanan bu çalışma, Türk-Japon ilişkilerine farklı bir açıdan yaklaşmakta, iki ülke tarihinin karanlıkta kalan bir dönemine ışık tutmaktadır. Bu incelemede, iki ülkenin siyasî durumu, Orta Asya ile olan ilgilerinin tarihî arka plânı verilmiş, daha sonra burayla ilgili politikalarını oluştururken temel olarak aldıkları fikrî altyapı, insan unsuru ve propaganda faaliyetlerinin içeriği incelenmiş, tarafların yürüttüğü siyasetin kesişen ve örtüşen noktaları ortaya konmaya çalışılmıştır.Bu politikaların bir safhası olarak, bir Osmanlı şehzâdesi reisliğinde Hilâfet ihyâ edilerek Orta Asyada bir devlet kurulması projesi de dâhil, kimi zaman iç içe geçmiş gözüken, Pan-İslâmizm, Pan-Türkizm, Pan-Turanizm, Pan-Asyacılık ve Büyük Asyacılık kavramları tarihî süreç içinde incelenmiş, bu akımların Orta Asya halkı ve propagandistler için ne anlam taşıdığı irdelenmiştir.Yorumlar: HAYATI KURŞUNLA NOKTALANAN MACERACI ŞEHZADENİN BİLİNMEYEN ÖYKÜSÜ İLK DEFA ORTAYA ÇIKTI PU-Yi, Çinin son imparatoruydu. Bilmeyenler, Pu-Yinin hazin hikáyesini Bertoluccinin dokuz Oskarlı Son İmparator filminden öğrendiler.Tahta iki yaşındayken çıkmış ama ihtilálciler tarafından sarayına hapsedilmişti. Japonlar, İkinci Dünya Savaşı öncesinde, 1934te Pu-Yiyi Mançuryaya götürmüş, orada kurdukları kukla yönetimin başına geçirmiş, imparator ilán edip Mançurya tahtına geçirmişlerdi.Pu-Yi savaş sonrasında Ruslara esir düştü, Çine iade edildi, senelerini bir hapishanede geçirip serbest bırakıldı ve 1967de dünyadan ayrılana kadar, Pekinde bahçıvanlık yaptı.Ama, bu Japonya macerasının pek kimselerin bilmediği bir tarafı daha vardı:Dünya savaşı öncesinde, Rus hákimiyetindeki Doğu Asyaya hákim olmak isteyen Japonya, buralarda kurmayı tasarladığı uydu devletlerin başına geçirmeyi tasarladığı adayları soylular arasından seçmişti: Mançurya tahtına Çinin eski imparatoru Pu-Yiyi ve Doğu Türkistan tahtına da bir Osmanlı şehzadesini, İkinci Abdülhamidin büyük oğlu Selim Efendinin çocuğu Şehzade Abdülkerim Efendiyi... Pu-Yi Pekinden sürgün edilmesinden sonra Japonların yanına gitmişti, 1924te ailesiyle beraber Türkiyeden sınırdışı edilen Şehzade Abdülkerim Efendi de, Suriyede idi.Japonlar tarafından davet edilen şehzáde, Beyruttan yola çıktı, haftalar süren bir yolculuktan sonra Kobeye ulaştı, burada törenlerle karşılandı ve Tokyoya geçti. Ama kısa bir müddet sonra Japonlar ile arası açıldı, taht beklentisinin yerini can korkusu aldı ve Japonyayı terkedip önce Doğu Türkistana, oradan da dünyanın öbür ucuna, New Yorka gitti.1935 Ağustosunun ilk haftasında, 43. caddedeki küçük bir otelin odasında, bahtsız şehzadeyi elinde bir tabanca olduğu halde şakağından vurulmuş vaziyette buldular. Abdülkerim Efendinin ölümü, polis raporlarına intihar diye geçecek ama ailesi cinayete kurban gittiğine inanacak, şehzadenin iflás etmiş olan Türkistan politikasının intikamını almak isteyen Japonlar tarafından öldürüldüğünü söyleyeceklerdi.Osmanoğlu ailesinin birçok mensubundan bundan senelerce önce dinlediğim bu hüzünlü hadiseyi yeniden hatırlamamın sebebi, hafta içerisinde okuduğum bir kitap: Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Japon Dili ve Edebiyatı öğretim görevlisi Dr. Merthan Dündarın yeni çıkan Panislámizmden Büyük Asyacılığa isimli eseri... Doktora tezi olan bu çalışmasını Japonyada hazırlayan Dr. Dündar, eserinde Türkiyede bugüne kadar üzerinde pek durulmamış olan konularda, meselá Japonların Türkistan politikaları, Birinci Dünya Savaşı yıllarındaki Panislámizm hareketinin Panasyacılığa dönüşmesi ve Osmanlı İmparatorluğu ile Orta Asya hanlıkları arasındaki münasebetler gibi konularda önemli bilgiler veriyor.Panislámizmden Büyük Asyacılığa isimli eserinde, uzak diyarlardaki ülkelerle geçmişteki maceralarımızı ortaya koyan Dr. Merthan Dündarı böylesine şık bir ilmi çalışma yaptığı için tebrik ediyorum. Murat BARDAKÇI, Hürriyet(10 Eylül 2006)...

Dr. Ali Merthan Dündar sosyoloji - siyaset 20. yüzyılın başından itibaren Orta Asya, jeopolitik önemi, barındırdığı nüfusun kültürel, dinî ve siyasî özellikleri dolayısıyla, Japonya ve Osmanlı İmparatorluğunun dış siyasetinde ortak coğrafî paydalardan biri olmuş, politik ve askerî çıkarları burada kesişmiştir. Her iki taraf, bölgede nüfuz kazanmak ve bölge halklarını kendi yanlarına çekebilmek için çalışmışlardır. A.B.D., İngiltere, Japonya ve Türkiye Cumhuriyeti resmî arşiv kayıtlarına dayanarak hazırlanan bu çalışma, Türk-Japon ilişkilerine farklı bir açıdan yaklaşmakta, iki ülke tarihinin karanlıkta kalan bir dönemine ışık tutmaktadır. Bu incelemede, iki ülkenin siyasî durumu, Orta Asya ile olan ilgilerinin tarihî arka plânı verilmiş, daha sonra burayla ilgili politikalarını oluştururken temel olarak aldıkları fikrî altyapı, insan unsuru ve propaganda faaliyetlerinin içeriği incelenmiş, tarafların yürüttüğü siyasetin kesişen ve örtüşen noktaları ortaya konmaya çalışılmıştır.Bu politikaların bir safhası olarak, bir Osmanlı şehzâdesi reisliğinde Hilâfet ihyâ edilerek Orta Asyada bir devlet kurulması projesi de dâhil, kimi zaman iç içe geçmiş gözüken, Pan-İslâmizm, Pan-Türkizm, Pan-Turanizm, Pan-Asyacılık ve Büyük Asyacılık kavramları tarihî süreç içinde incelenmiş, bu akımların Orta Asya halkı ve propagandistler için ne anlam taşıdığı irdelenmiştir.Yorumlar: HAYATI KURŞUNLA NOKTALANAN MACERACI ŞEHZADENİN BİLİNMEYEN ÖYKÜSÜ İLK DEFA ORTAYA ÇIKTI PU-Yi, Çinin son imparatoruydu.... tümünü göster