Sözün Büyüsü/ Edebi Sanatlar

Dil, insanın bilgisinin, zihninin ve hislerinin tercümanıdır ve dil sayesinde doğru mahkûm, yanlış hâkim olabilir. Dilin güzel ve etkili kullanımı, insanoğlunun en eski ve hiç bitmeyen uğraşlarındandır. Bu, insanoğlunun mükemmele ulaşma arzu ve ihtiyacının da bir gereğidir. Dili kullanan, işleyen, ona şekil veren, insanın zekâsıdır. Edebî sanatla zekâ arasında kuvvetli bir ilişki vardır. Zekânın dil üzerindeki tasarrufları ve işlemeleri sonucunda meydana gelen edebî sanatlar, varlıklarını dile, gelişimlerini şair ve ediplere, isimlerini de belâgatçilere borçludur. Edebî sanatlar konusu oldukça geniş bir konudur. Sanatların birçoğu üzerinde müstakil çalışmalar yapılabilir. Tevriye, iham, cinas, tecahül-i ârif, kinaye, mürekkep istiare... Edebî sanatlar edebiyat araştırmalarında, özellikle metin tahlili çalışmalarında oldukça önemli bir yere sahiptir. Bundan dolayı Tanzimat döneminde ve sonrasında edebî sanatlar konusunda ciddî çalışmalar yapılmıştır. Ancak belâgat ilmini bu çalışmalarla sınırlamak veya durdurmak mümkün değildir. Bu konuda daha yazılacak nice kitaplar vardır. Eserde, edebî sanatlar konusunu bütüncül bir bakış açısıyla anlatmak için hem Sekkâkî, Kazvinî ve Vatvat gibi klâsik Arap ve Fars belâgatçilerin hem Ahmedî, Sürurî, İsmail-i Ankaravî, Süleyman Paşa, Ahmed Hamdî, Ahmet Cevdet, Recaizade Mahmud Ekrem, Said Paşa ve Mehmet Rifat gibi Türk belâgatçilerin hem de bazı dil bilimci ve Batılı retorikçilerin çalışmalarından yararlanılmıştır. Türk belâgati çalışmalarının Batı retoriğinden ayrı tutulmaması gerektiğini inanan yazar edebî sanat örneklerine ürün, onlar için belâgatçiler tarafından yapılan tanımlara da etiket nazarıyla bakılması gereğini söylerken edebî sanatların tanımında ve anlatılmasında etiketlerden ziyade ürünlere dikkat etmeye çalışmıştır. Dünyadaki bütün sanatlar, insan ortak paydasında birleşirler. Dilin hünerli bir şekilde kullanımı da insanî, dolayısıyla evrensel bir tavırdır. Sonuç itibariyle diğer ilimlerde olduğu gibi belâgat ilminde de yabancı dil ve milletlerin birikimlerinden yararlanmak gerekir. Belâgat dil biliminin üst katmanını oluşturmaktadır. Dil bilimini yürümeye, edebî sanatı ise dansa benzetebiliriz. Yürümesini bilmeyenler dans da edemezler. İçindekilerÖNSÖZ/ 9GİRİŞ/ 13Belâgatin Oluşumu ve Gelişimi/ 13Edebî Sanatların Tasnifi/ 17Türk Belâgatiyle İlgili modern Çalışmalar Nasıl Devam Etmelidir/ 301. BÖLÜM : ANLAMLA İLGİLİ SANATLAR/ 39 Mecazlar, Aktarmalar/ 41, Teşbih, Benzetme/ 43, İstiare, Ödünçleme/ 66, Mürsel Mecaz, Ad, Aktarması/ 85, Kinaye/ 91, Tevriye/ 104, Tevcih, İkiz anlam, Muhtemilüz-zıddeyn, Zül-vecheyn/ 129, İstihdam/ 132, Sihr-i Helâl/ 134, İbham, Kapalılık/ 136, Telmih, Gönderme/ 140, Tenasüp/ 143, Leffüneşir, Sıralı Tenasüp/ 147, Tezat, Tıbak/ 151, Mübalâğa/ 163, Hüsn-i Talil, Şairane Sebeplendirme/ 168, İrsal-i Mesel, Örneklendirme/ 172, İktibas, Alıntı/ 177, Mezheb-i Kelâmî, Şairane Kanıtlama/ 181, Cem, Tefrik/ 184, Edeb-i Kelam, Örtmece, Asalet, Güzel Adlandırma/ 186, Tariz/ 188, İstidrak/ 192, Şaşırtma, Beklenmezlik/ 195, İstifham, Taaccüp/ 197, Tecahül-i Ârif, Bilmezlikten Gelme/ 199, Sual ve Cevap, Müracaa/ 202, Tecrit, Başkalaştırma/ 204, Tekellüm-i Samit/ 206, Nida, İltifat/ 208, Kat, Kesme/ 210, İdmac, İtiraz/ 211, Düzeltme, Rücu/ 212, İrha-yı İnan, Geçici Kabullenme/ 216, Üslûb-ı Hakim/ 217, Sehl-i Mümteni/ 2182. BÖLÜM : KELİME VE KELÂMIN YAPISI, DİZİMİ VE AHENGİYLE İLGİLİ SANATLAR/ 221 Lâfzın Mana ile İtilâfı, Cezalet, Yansıma/ 223, Tensik, Tedric, Kerteleme, Tırmanma/ 225, Tekrar Tekrarları/ 228, Ses Tekrarları/ 229, Aliterasyon ve Asonans/ 229, Musammat/ 234, Seci/ 236, Tasri, Müvazene, Sec-i Mütevazin, Mümasele, İltizam/ 238, Tarsi, Koşutluk/ 239, Kalb, Maklub, Kalb-i Müstevî/ 243, İştikak, Kökteşlik/ 246, Kelime ve İbare Tekrarları/ 249, Cinas/ 251, Müşakele/ 260, Tekrar Kullanım/ 265, Düz Yineleme, İkizleme/ 269, Sıralı Tekrar/ 271, Ön Yineleme, Art Yineleme, Redif, Bağlaç Yinelemesi/ 273, Reddül-Acüz ales-Sadr/ 276, İade, Kıvrımlı Yineleme/ 279, Akis/ 281, Çaprazlı Tekrar/ 284, Tedvir/ 285, Redd-i Mısra, Mısra Yinelemesi, Metinsel Yineleme/ 287, İrsat/ 2923. BÖLÜM : SANAT OLARAK KABUL EDİLEN NAZIM TÜRLERİ/ 293 Mülemma, Telmi, Yabancı Dilde Mısra Ekleme/ 295, Muamma, Lügaz/ 298, Tarih Düşürme/ 301, Tanzir, Nazire, İlmam/ 304, Tehzil/ 3054. BÖLÜM : HARFLERE DAYALI SANATLAR/ 307 Menkut, Mühmel, Hayfa, Rakta, Muvassal, Mukatta, Tashif, Mütezelzil/ 309Muvaşşah, Tevşih, Akrostiş/ 310, Lebdeğmez/ 311, Resim Şiir, Görsel Şiir/ 3125. BÖLÜM : BATI RETORİĞİNDEN, DİL BİLİMİ ÇALIŞMALARINDAN VE EDEBÎ METİNLERDEN HAREKETLE BU KİTAPTA TEKLİF EDİLEN BAZI SANATKÂRANE İFADE VE ANLATIM TARZLARI/ 313 İkilem, Paradoks/ 315, Kapsama ve Eksilti/ 317, Arkaizm/ 320, Tersini Kastetme/ 321 Alışılmamış Bağdaştırma, Anlamsal Sapma/ 322, Dilbilgisel Sapmalar/ 324, Doğallık (Konuşma Dilinden Yararlanma)/ 327, Şairane Tanımlama/ 330, Şairane Yorumlama/ 334 Karşılaştırma/ 336, Tasvir, İmge/ 342

Dil, insanın bilgisinin, zihninin ve hislerinin tercümanıdır ve dil sayesinde doğru mahkûm, yanlış hâkim olabilir. Dilin güzel ve etkili kullanımı, insanoğlunun en eski ve hiç bitmeyen uğraşlarındandır. Bu, insanoğlunun mükemmele ulaşma arzu ve ihtiyacının da bir gereğidir. Dili kullanan, işleyen, ona şekil veren, insanın zekâsıdır. Edebî sanatla zekâ arasında kuvvetli bir ilişki vardır. Zekânın dil üzerindeki tasarrufları ve işlemeleri sonucunda meydana gelen edebî sanatlar, varlıklarını dile, gelişimlerini şair ve ediplere, isimlerini de belâgatçilere borçludur. Edebî sanatlar konusu oldukça geniş bir konudur. Sanatların birçoğu üzerinde müstakil çalışmalar yapılabilir. Tevriye, iham, cinas, tecahül-i ârif, kinaye, mürekkep istiare... Edebî sanatlar edebiyat araştırmalarında, özellikle metin tahlili çalışmalarında oldukça önemli bir yere sahiptir. Bundan dolayı Tanzimat döneminde ve sonrasında edebî sanatlar konusunda ciddî çalışmalar yapılmıştır. Ancak belâgat ilmini bu çalışmalarla sınırlamak veya durdurmak mümkün değildir. Bu konuda daha yazılacak nice kitaplar vardır. Eserde, edebî sanatlar konusunu bütüncül bir bakış açısıyla anlatmak için hem Sekkâkî, Kazvinî ve Vatvat gibi klâsik Arap ve Fars belâgatçilerin hem Ahmedî, Sürurî, İsmail-i Ankaravî, Süleyman Paşa, Ahmed Hamdî, Ahmet Cevdet, Recaizade Mahmud Ekrem, Said Paşa ve Mehmet Rifat gibi Türk belâgatçilerin hem de bazı dil bilimci ve Batılı retorikçilerin çalışmalarından yararlanılmıştır. Türk belâgati çalışmaları... tümünü göster