Usul Hakkında Nutuk

Bildiğiniz veçhile Descartes, kitabının ilk satırında, akıldan bahseder. Daha sonra, sırası geldikçe kuva-yı tabiiyye ve felsefeden bahseyler. Maarif Nezaretinin o zamanki Encümen-i Teftiş-i Muayenesi, bu gibi meselelerden, yani felsefeden, akıldan, tabiat kuvvetlerinden bahseden bir eserin neşrine müsaade edilemeyeceğini bildirdi. Bereket versin, Encümen Reisi Hamdi Bey ve âza Azmi Bey beni tanırlardı. Bunların yardımı ile yakayı güç kurtardık ve müsaade aldık. Yalnız şunu söyleyeyim ki, felsefeyi kurban verdik. Felsefe kelimesi yerine, hikmet demeliymiş. Böylece kitaptaki felsefeleri hep hikmet yaptım.- Eseri bir Ermeni kitapçı bastırdı. Hemen bir nüshasını alıp, yakından tanıdığımız başmabeynci Hacı Ali Paşaya götürdüm. Takdir göreceğimi ümit ediyordum. Beş on gün sonra kendisini gördüğüm Hacı Ali Paşa: Yahu siz ne yapmışsınız, kitapta akıldan bahsetmişsiniz dedi. Ben de cevap olarak, Peki cinnetten mi bahsedeyim? dedim. Bilirsiniz ki, o zaman Sultan Murat hayatta idi, akıl ve cinnet kelimeleri Sultan Muratı hatırlatır diye endişe edilirdi. Bereket versin ki, başmabeyncinin ahbaplığı sayesinde iş büyümedi.İbrahim Edhem Mesut (Dirvana)

Bildiğiniz veçhile Descartes, kitabının ilk satırında, akıldan bahseder. Daha sonra, sırası geldikçe kuva-yı tabiiyye ve felsefeden bahseyler. Maarif Nezaretinin o zamanki Encümen-i Teftiş-i Muayenesi, bu gibi meselelerden, yani felsefeden, akıldan, tabiat kuvvetlerinden bahseden bir eserin neşrine müsaade edilemeyeceğini bildirdi. Bereket versin, Encümen Reisi Hamdi Bey ve âza Azmi Bey beni tanırlardı. Bunların yardımı ile yakayı güç kurtardık ve müsaade aldık. Yalnız şunu söyleyeyim ki, felsefeyi kurban verdik. Felsefe kelimesi yerine, hikmet demeliymiş. Böylece kitaptaki felsefeleri hep hikmet yaptım.- Eseri bir Ermeni kitapçı bastırdı. Hemen bir nüshasını alıp, yakından tanıdığımız başmabeynci Hacı Ali Paşaya götürdüm. Takdir göreceğimi ümit ediyordum. Beş on gün sonra kendisini gördüğüm Hacı Ali Paşa: Yahu siz ne yapmışsınız, kitapta akıldan bahsetmişsiniz dedi. Ben de cevap olarak, Peki cinnetten mi bahsedeyim? dedim. Bilirsiniz ki, o zaman Sultan Murat hayatta idi, akıl ve cinnet kelimeleri Sultan Muratı hatırlatır diye endişe edilirdi. Bereket versin ki, başmabeyncinin ahbaplığı sayesinde iş büyümedi.İbrahim Edhem Mesut (Dirvana)