Yitik Miras`ın Dönüş Öyküsü

Kültür Bakanlığı ve YKY tarafından yürütülen ortak bir projeyle yayımlanan kitap; yurt dışına kaçırılan, iadesi sağlanmış veya halen işlemleri süren kültür varlıklarımızın tanıtıldığı kapsamlı bir eser. Kitabın en önemli amacı bu eserler hakkında kamuoyunu aydınlatmak ve toplumsal bir bilincin oluşmasını sağlamak. TADIMLIKBOĞAZKÖY SFENKSİÇorumun Boğazkale ilçesinde, Hititlerin başkenti Boğazköyde (Hattuşa) Almanya ile Osmanlı İmparatorluğu tarafından ortak yürütülen kazılara, 1906-1907 ve 1911 ve 1912 yıllarında Alman bilim kurumları adına Hugo Winckler ve İmparatorluk Müzesi (Müze-i Hümayun) mensubu Theodor Makridi katılmıştır. Birinci Dünya Savaşı nedeniyle kazıya ara verilmiş, savaşın bitiminden uzun bir zaman sonra 1932-1939 yıllarında Alman arkeolog Profesör Kurt Bittelin gözetiminde kazılara tekrar başlanmıştır. Ancak, bu çalışmalar da İkinci Dünya Savaşının araya girmesiyle durdurulmuş, daha sonra kazılar Dr. Peter Neve başkanlığında devam etmiş ve 1993 yılından itibaren de kazının başkanlığını Dr. Jürgen Seeher üstlenmiştir.Yapılan kazılarda Hitit kraliyet arşivine ait on bin dört yüz civarında tablet ve iki sfenks bulunmuş ve bulunan eserler İmparatorluk Müzesi olan Müze-i Hümayuna (bugünkü İstanbul Arkeoloji Müzeleri) gönderilmiştir. Almanlarla varılan anlaşma gereğince tabletler ve iki sfenkse ait parçalar, 1915 ve 1917 tarihlerinde, temizleme, onarım ve yayın çalışmalarının yapılması için iki parti halinde otuz üç sandık içinde Berline gönderilmiştir. Onarımları tamamlanan üç bin civarında tablet ile bir sfenks ve bu sfenkse ait kanat parçaları 1924-1942 yıllarında iade edilmiştir. 1979 yılında ise geriye kalan yaklaşık yedi bin dört yüz tabletin iadesi için girişimlere başlanmış ve 1987 yılında bu tabletlerin iadesi sağlanarak, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesinde koruma altına alınmıştır.Arşivlerimizde eserlerin yalnızca konservasyon amacıyla gönderildiğini gösteren onlarca resmî belge olmasına rağmen, iade edilmeyen ve halen Berlin Devlet Müzelerinde bulunan diğer Boğazköy sfenksinin iadesi için 1938 yılına kadar görüşmelere devam edilmiştir. Ancak İkinci Dünya Savaşının başlaması ve savaş sonrasında ise Berlin Pergamon Museumun Doğu Almanyada kalması üzerine ilişkiler kesilmiştir. Türkiye Cumhuriyetinin 1973 yılında Doğu Almanyayı resmî olarak tanımasından sonra sfenksin iadesi ile ilgili görüşmelere 1974 yılında yeniden başlanmıştır. 24 Temmuz 1987 tarihinde sfenksin iadesi amacıyla UNESCOya başvurulmuştur. 13 Ekim 1987 tarihinde Berlinde sfenksin iadesi için yapılan görüşmelerde, belgeler incelendikten sonra görüşmelerin başlaması kararlaştırılmış, anlaşma bir nota teatisi ile belgelenmiştir. 28-29 Mart 1990 tarihlerinde ülkemize gelen Demokratik Alman Cumhuriyeti heyeti ile görüşmeler yapılmış ve sfenksin iadesine ilişkin teklifi ülkelerine götürmeleri ve üç ay içerisinde cevap vermeleri istenmiştir. Ancak iki Almanyanın 4 Ekim 1990 tarihinde birleşmesiyle askıya alınan konunun yeniden gündeme gelmesi amacıyla, 1991 yılında Federal Almanya Cumhuriyetine bir nota verilmiştir. Almanya Dışişleri yetkililerinin dosyalarını henüz tamamlayamamış olmaları ve verilen sürenin fazlasıyla aşılması nedeniyle konunun UNESCO Kültürel Malların İadesi Komitesine bildirilmesi uygun görülmüştür. Berlinde 7 Şubat 1994 tarihinde belgelerin karşılıklı incelenmesi için yapılan toplantıda, Alman tarafı sfenksin mülkiyetinin Türkiyeye ait olduğunu çürütecek herhangi bir belge gösterememiştir. 16-19 Eylül 1996 tarihlerinde Pariste yapılan IX. UNESCO toplantısında, sfenksin ülkemize iadesi için Almanya ile ikili görüşmeler yapılması gündeme getirilmiş ve Alman hükümeti temsilcisi de sorunun ikili görüşmelerle halledilmesinin daha uygun olduğunu belirtmiştir. Bu amaçla, yetkili ve konunun uzmanı bir Alman heyeti 1996-1997 yıllarında ülkemize davet edilmiştir. Ancak davetimize bir cevap alınamamıştır.UNESCO Kültürel Malların İadesi Komitesinin 1999 Ocak ayında yapılan toplantısında Almanya ile bilgi ve belge değişimine devam edilmesi konusunda tavsiye kararı çıkarılması sağlanmıştır. Dışişleri Bakanlığı tarafından söz konusu tavsiye kararına istinaden, bilgi ve belge alışverişi yapılması için Almanya Dışişleri Bakanlığına 8 Eylül 2000 tarihli bir nota verilmiştir. UNESCO Kültürel Malların İadesi Komitesinin 2001 yılı Mart ayında yapılan toplantısında konu tekrar gündeme gelmiş ve ikili toplantıların devamı şeklinde bir tavsiye kararı daha çıkarılmıştır.

Kültür Bakanlığı ve YKY tarafından yürütülen ortak bir projeyle yayımlanan kitap; yurt dışına kaçırılan, iadesi sağlanmış veya halen işlemleri süren kültür varlıklarımızın tanıtıldığı kapsamlı bir eser. Kitabın en önemli amacı bu eserler hakkında kamuoyunu aydınlatmak ve toplumsal bir bilincin oluşmasını sağlamak. TADIMLIKBOĞAZKÖY SFENKSİÇorumun Boğazkale ilçesinde, Hititlerin başkenti Boğazköyde (Hattuşa) Almanya ile Osmanlı İmparatorluğu tarafından ortak yürütülen kazılara, 1906-1907 ve 1911 ve 1912 yıllarında Alman bilim kurumları adına Hugo Winckler ve İmparatorluk Müzesi (Müze-i Hümayun) mensubu Theodor Makridi katılmıştır. Birinci Dünya Savaşı nedeniyle kazıya ara verilmiş, savaşın bitiminden uzun bir zaman sonra 1932-1939 yıllarında Alman arkeolog Profesör Kurt Bittelin gözetiminde kazılara tekrar başlanmıştır. Ancak, bu çalışmalar da İkinci Dünya Savaşının araya girmesiyle durdurulmuş, daha sonra kazılar Dr. Peter Neve başkanlığında devam etmiş ve 1993 yılından itibaren de kazının başkanlığını Dr. Jürgen Seeher üstlenmiştir.Yapılan kazılarda Hitit kraliyet arşivine ait on bin dört yüz civarında tablet ve iki sfenks bulunmuş ve bulunan eserler İmparatorluk Müzesi olan Müze-i Hümayuna (bugünkü İstanbul Arkeoloji Müzeleri) gönderilmiştir. Almanlarla varılan anlaşma gereğince tabletler ve iki sfenkse ait parçalar, 1915 ve 1917 tarihlerinde, temizleme, onarım ve yayın çalışmalarının yapılması için iki parti halinde otuz üç sandık içinde Berline gönderilmiştir. Onarımla... tümünü göster