Ömer Hayyam

çevirmen Ömer rıza DOĞRUL'un önsözde belirttiği gibi Lamb Hayyamı iyi anlayamamış Hayyamı ben daha iyi anlatırım diyerek orjinal hikayeye sadık kalmayıp kendi hikayesinden gitmesi haricinde okunabilir bir roman.

Ana karakter Ömer Hayyam'ın hayatına, kendi kurduğu gözlemevindeki bilimsel çalışmalarına odaklanan tarihsel bir roman. Hayyam'ın yanı sıra Nizamülmülk, Sultan Melikşah, Hasan Sabbah, İmam Gazali ve Rükneddin gibi şahsiyetler de var romanda.

Her ne kadar Amin Maalouf'un 'Semerkant' adlı romanında da Ömer Hayyam ve Hasan Sabbah münasebetine dair bir kurgu yapılmış da olsa, bu iki tarihsel şahsiyetin gerçekte aynı ortamda bulunup bulunmadığı bir muamma. Kitabın sonundaki notlarda Harold Lamb de aynı hususa dikkat çekmiş. Yalnız Hayyam'ın Melikşah, Nizamülmülk ve Gazali ile olan bağlantısı tarihsel bir bilgi.

Romanın bence en dikkat çekici kısmı, Hayyam ve Gazali arasında geçen ilim/din, akıl/vahiy tartışması. İslam toplumlarının akılcılık ve felsefeyle bağını tümüyle kopardığı kırılma anı sanırım burası. Büyük Selçuklu'dan sonra Endülüs Emevileri birkaç yüzyıl daha (Misal İbn Haldun) sıkı filozoflar yetiştirmeye devam etse de, İmam Gazali'nin katı dogmatizmi maalesef zaman içinde tüm İslam coğrafyasında tek doğru haline gelmiş. Ortadoğu'nun akıldan yoksunluğu bu dönemlerde başlamış.