1984

Roman biçiminde bir ütopya. Önsözde sık sık yer alan bir açıklama cümlesi. Sanki kitabı okumadan önce okuyucunun belirli kalıplara girmesi gerektiğini anlatan bir söz öbeği. Orwell'in tüm kitaplarında olduğu gibi imgeleştirilmiş bir Stalin eleştirisi olduğu da özellikle vurgulanmış. Bir kaç terimi daha iyi anlamak için dönülmesi dışında önsözün okunmaması gerektiği taraftarıyım. Bırakın hayal gücünüz anlatsın size her bir anekdotu.
Romana gelirsek, bittiğinde ve üzerinden biraz zaman geçtiğinde isimlerden ziyade rejimlerin, kuşkuların, varoluşsal problemlerin hatırlanacağı, insanda ince sızılar bırakan cümleler topluluğu olduğu söylenebilir. Kitapla ilgili dikkat çeken şeylerden biri orijinal isminin ' Avrupa'daki Son Adam' iken yayıncının ticari kaygılarla '1984' olarak değiştirmiş olması. Yani ismi dahi totalitarizm mağduru:)
Ayrıca 101 numaralı oda,düşünce polisi, çift düşün gibi kavramlar,' savaş barıştır, özgürlük köleliktir, bilgisizlik kuvvettir' tarzı sloganlar kitabın vurucu noktaları olarak göze çarpıyor.
Goldstein ve Büyük Birader' in hayatta olup olmadığı ise merak konusu.
Peki ya Büyük Birader yoksa? Bu bizi Freud'un öğrenilmiş çaresizliğine mi götürür? Ya da bellek deliği denen ve arşivi değiştiren algoritma aslında insanoğlunun acıdan kaçma biçimi olan unutma, değiştirme gibi fonksiyonlara sahip yönetilmesi kolay beynine mi dokunur.
Tek parti görevlileri ve proletarya ayrımı vurgusu ise günümüzde yelpazesini genişletmiş ;partiler, çıkar grupları ve halk şeklinde çeşitlenmiş bir temsil haline dönüşmüş görünüyor.
Ve sonunda her birimizin zaman zaman duyduğu ' değiştiremiyorsan uy.'dayatmalarına ithafen kahramanın tam da olması gerektiği gibi(!) bir vatandaşa dönüştürülmesi işleniyor.
İşkenceler biçim değiştirse de biz olması gereken otomatlar olduk mu sorusu geliyor akıllara. Bunu bize kendi otokontrol mekanizmamız mı sağladı yoksa ' diğerleri' damgasını yeme ihtimali tüm işkencelerden daha mı etkili bir motivasyon kaynağı?
Orwell'in da dediği gibi sanata çevrilmiş bir politik yazı 1984.
Tüm sade dünya vatandaşlarına yazılmış bir yazı..