Amerika Büyük Bir Şaka, Sevgili Frank, Ama Ona Ne Kadar Gülebiliriz?

Üç haftalık bir New York Seyâhatında olabildiğince biriktiriyor Enis Batur: sanat, edebiyat, sokaklar, insanlar, şeyler, televizyon, sosisli sandviç, Thunderbolt, yine sokaklar, yazmak, yolcu olmak, mezartaşları, kitapçılar, yapıtlar, berduşlar, sıcak, TADIMLIK1998 yılının Temmuz ayında, Türkiye basını, televizyon kanalları ve gazeteleri dergileriyle, her zamanki gibi geçici bir süre için, İstanbulun tarihi yarımadasındaki bir kazı noktası üzerinde yoğunlaştı. Şimdi otel olarak kullanılan eski Sultanahmet Cezaevinin altındaki eski bir sarnıçtan başlayarak, Ayasofyanın Cankurtarana dönük cephesindeki boş bir arsaya uzanan kesitte nicedir yürütülen kazı çalışmalarında ortaya çıkan mekânların Eski Sarayın kalıntıları olup olmadığı henüz kesinleşmedi. Tartışmalar sürdüğü sırada, bir cumartesi günü, özel izin alarak yeraltına indik Samih Rifatla, fotoğraf çektik. Yukarıda ekibiyle çalışan İTÜ jeoloji bölümü öğretim üyelerinden Ahmet Ercan beyle söyleştik uzun uzun, kullandıkları aygıtlar aracılığıyla, kazma vurmadan, yukarıdan aşağıyı nasıl okuduklarını öğrendik. Odaları, duvarları, dolguları kömür kalemlerle işaretliyorlar, metal keşfettiklerinde belirtiyorlardı.Çoktandır; sanırım İskenderiye nekropolü bir otoyol çalışması sırasında ortaya çıkalı beri, kat kat yerin altında bekleyen eski kent kesitleri üzerinde zonkluyordu imgelemim. İlkyaz sonunda Romada, Forum dolaylarında aynı soruları evirip çevirmiştim zihnimde, Troyadan İstanbula giden bir zaman/mekân çekirgesine binmiştim – konuya o sıralarda İTÜden çağrı alarak gittiğim bir oturumda değindiydim. New York yolculuğunun içhazırlıkları o kavşakta başladı. Bu yıl, Amerikalıların deyişiyle büyük New Yorkun 100. yaşgünü (yaşı) kutlanıyor topu topu, gerçi; yaşlı ya da eskil kentlerle bu bağlamda karşılaştırılması yadırgatıcı gelecektir pek çok kişiye; gelgelelim, yeryüzünün en genç kentleri arasında yer almasına karşın, New Yorkun aşağıdan yukarı kesitinin yabana atılamayacak özellikleri olduğunu düşünüyorum ben.Bunu söylerken, yalnızca kentin karmaşık yeraltı düzenine gönderme yapıyor değilim; yüzyıllık geçmişinde ağır ve kanlı bir panorama oluşturan yeraltı hayatının efsanesiyle de kısıtlamıyorum kendimi; bütün bunları elbette unutmaksızın, o tabakaların kent tarihi açısından altında kalmış öncülerini anımsatmak istiyorum. Bu satırları bir odasında yazdığım, 44. sokaktaki The Algonquin Oteli, aynı sokakta, iki adım ötede yer alan The Iroquois binası, şüphe yok ki yağmur bulutlarının ardında kalmış bir çağa selâm gönderen bir simge hepsi hepsi. Gelgelelim, bir yandan da, ne denli silinmiş olursa olsun, iki bin yıl önce birkaç yüz farklı dil konuşan bir kavimler topluluğunun bölgede yaşadığı gerçeğini anımsatıyor bize o işaretler. Hiç değilse, bundan tam iki yüzyıl önce Bu diyarı, beldeyi satmak mı! Neden havayı, büyük denizi, yeryüzünü de satmayalım ki? (1810) diyen Tecumsehin sözlerinde olanca yoğunluğuyla varlığını korumuyor mu o uzak geçmiş?Amerikanın yerli dönemine, Avrupalıların beş yüzyıl önce Yeni Dünyaya ayak basışlarını önceleyen geniş zamanlara bir sefer düzenlemek değil niyetim. Diyorum ki, bir noktanın, onca adadan oluşan New Yorkun ulaşılabilen en alt noktasıyla, Manhattanın gökdelenlerinin doruk noktası arasında oluşan öncelikle bir imgedir – gerçeklik sonra gelir.

Üç haftalık bir New York Seyâhatında olabildiğince biriktiriyor Enis Batur: sanat, edebiyat, sokaklar, insanlar, şeyler, televizyon, sosisli sandviç, Thunderbolt, yine sokaklar, yazmak, yolcu olmak, mezartaşları, kitapçılar, yapıtlar, berduşlar, sıcak, TADIMLIK1998 yılının Temmuz ayında, Türkiye basını, televizyon kanalları ve gazeteleri dergileriyle, her zamanki gibi geçici bir süre için, İstanbulun tarihi yarımadasındaki bir kazı noktası üzerinde yoğunlaştı. Şimdi otel olarak kullanılan eski Sultanahmet Cezaevinin altındaki eski bir sarnıçtan başlayarak, Ayasofyanın Cankurtarana dönük cephesindeki boş bir arsaya uzanan kesitte nicedir yürütülen kazı çalışmalarında ortaya çıkan mekânların Eski Sarayın kalıntıları olup olmadığı henüz kesinleşmedi. Tartışmalar sürdüğü sırada, bir cumartesi günü, özel izin alarak yeraltına indik Samih Rifatla, fotoğraf çektik. Yukarıda ekibiyle çalışan İTÜ jeoloji bölümü öğretim üyelerinden Ahmet Ercan beyle söyleştik uzun uzun, kullandıkları aygıtlar aracılığıyla, kazma vurmadan, yukarıdan aşağıyı nasıl okuduklarını öğrendik. Odaları, duvarları, dolguları kömür kalemlerle işaretliyorlar, metal keşfettiklerinde belirtiyorlardı.Çoktandır; sanırım İskenderiye nekropolü bir otoyol çalışması sırasında ortaya çıkalı beri, kat kat yerin altında bekleyen eski kent kesitleri üzerinde zonkluyordu imgelemim. İlkyaz sonunda Romada, Forum dolaylarında aynı soruları evirip çevirmiştim zihnimde, Troyadan İstanbula giden bir zaman/mekân çekirgesine binmiş... tümünü göster