Beyrut Şehremininin Anıları (1908- 1918)

Hatıratlar, genel hatları ile bilinen tarihî olayların, üzerinde fazlaca durulmayan ancak önemli bazı ayrıntılarını gözler önüne seren, bu nedenle geçmişin ve dolayısıyla bugünün anlaşılmasında vazgeçilmez yeri olan kaynaklardan biridir. Yaşanan olayların perde arkası ve tarihî şahsiyetlerin davranışlarını belirleyen psikolojik faktörler, çoğunlukla hatırat ve mektup gibi, insanî boyuta vurgu yapan metinlerden öğrenilmektedir. Hatıratlar çoğunlukla bir nefsi müdafaa hüviyetine bürünür, önemli olayların içinde bulunan kimselerin, geçmişlerini aklama güdüsüyle kaleme alınır. Ne var ki sübjektif karakterlerinin ağır basması, bu tür kaynakların hem avantajı hem de dezavantajıdır. Hatıratların insanî boyutu sayesinde olaylara nüfuz imkânından yararlanırken, ihtiyatı elden bırakmaksızın aynı döneme ait karşılaştırmalı okumalarla hatıratların yanılgı ve çarpıtmalarından uzak durmaya çalışmalıdır.Klasik Yayınlarının başlattığı Osmanlının son dönemi ve Cumhuriyetin ilk yıllarına dair hatırat, günlük ve seyahatnameleri içeren Arap Gözüyle Osmanlı başlıklı dizide Osmanlının son döneminde yaşamış Arap dünyasının önemli ilim, fikir ve siyaset adamlarının hatırat, günlük ve seyahatname türünden metinlerinden yapılacak çeviriler bu dizide yer alacaktır. Bu çerçevede hatıratını yayınladığımız Selim Ali Selâm (1868-1938), gerek Osmanlı siyasi hayatında, gerekse Lübnandaki Fransız manda yönetimi döneminde önemli görevlerde bulunan Beyrutun Sünnî eşrafına mensup önemli bir siyaset adamıdır. Aldığı görevler ve sahip olduğu sıfatlara ait kabarık listenin bir kısmının sıralanması bile, onun oynadığı rollere ilişkin ipucu verebilir: Beyrut belediye başkanlığı, Makâsıd-ı Hayriye-i İslâmiye Cemiyeti başkanlığı, Paris Arap Kongresi üyeliği, Osmanlı Meclis-i Mebusânında Beyrut milletvekilliği, Suriye Genel Kongresi üyeliği ve Millî İslâm Meclisi başkanlığı. Bu listeden de anlaşılacağı üzere Selim Ali Selâm, içinde yaşadığı dönemin ve coğrafyanın siyasi ve sosyal nitelikli temel problemleriyle içli dışlı bir hayat sürmüş, tarihi misyonunu aktif bir şekilde yerine getirmeye çalışmıştır.Selim Ali Selâmın 1908-1918 yılları arasını kapsayan hatıraları, Osmanlı Devletinin Suriyede ve bilhassa Beyruttaki son günleri, İttihat ve Terakkinin Arap vilayetlerindeki uygulamaları, Beyruttaki ıslahat ve adem-i merkeziyet tartışmaları, Paris Arap Kongresi, ayrılıkçı eğilimler ve Avrupalı güçler, Cemal Paşanın Arap milliyetçilerine karşı tutumu, Âleyh Sıkıyönetim Mahkemesinin kararları, 1916 Arap isyanı ve Osmanlı Meclis-i Mebusânında Arap mebusların faaliyetleri gibi Türk-Arap münasebetleri ve Arap milliyetçiliği problematiği ile doğrudan ilgili konularda, olayların merkezinde bulunmuş bir Arap şahsiyetinin bakışını ve izlenimlerini yansıtması açısından büyük bir önem taşımaktadır. Ünlü Lübnan tarihçisi Yusuf Yezbek, Selim Ali Selâmın, kendi neslinden hatıralarını yazan ilk şahsiyet olduğunu söylemektedir ki, bu özelliği de hatırata ayrı bir önem kazandırmaktadır.Selim Ali Selâmın hatıraları, Dr. Hassan Hallâk tarafından Beyrut Amerikan Üniversitesinin N. Jafet Kütüphanesindeki, Selim Ali Selâmın kendi elyazması nüshasından alınan mikrofilmlere dayanarak hazırlanmıştır. Hallâk çalışmasına, Selim Ali Selâmı tanıtan ve onun 1918den vefat tarihi olan 1938 yılına kadarki faaliyetlerinden söz eden açıklamalar, belgeler ve fotoğraflar da eklemiştir. Biz gerek çalışmanın bütünlüğüne zarar vermemek, gerekse Osmanlı sonrasında bölgenin yaşadığı olayları gözler önüne sermek amacıyla, 1918 sonrasına ait bu malzemeyi muhafaza ettik. Burada kitabın Türkçe olarak yayına hazırlanması sürecinde takip ettiğimiz usulden kısaca söz etmek gerekirse; Hallâkın çalışmasındaki ilaveler {} kaşlı parantez, bizim ilavelerimiz ise [] köşeli parantezler içinde gösterilmiştir. Köşeli parantez içindeki açıklamalardan çevirene ait olanlara -çev.- kısaltmasıyla işaret edilmiştir. Bu kısaltmanın bulunmadığı köşeli parantezlerdeki açıklamalar editör tarafından konulmuştur. Bazı dil inceliklerinin daha iyi anlaşılabilmesi amacıyla kimi zaman Arapça kelime ve ibarelerin orijinallerinin verilmesi yoluna gidilmiştir. Metinde geçen Türkçe asıllı kelimeler parantez içinde Arapça telaffuzu ile gösterilmiştir. Böylece metnin yazıldığı dönem Arapçasında hangi Türkçe kelimelerin kullanıldığına dair bir fikir verilmek istenmiştir.Bu dizinin kendimizi anlama çabasının bir parçası olarak yakın dönem tarihimizi yeniden ve farklı bakışlarla okumamıza, yakın zamana kadar aynı idare altında yaşadığımız vilayetlerde geçen olayları konu etmesi itibariyle, artık unutmaya yüz tuttuğumuz tarihî ve coğrafî ufuk ve derinliğimizi tazelemesine vesile olması temennisi ile.

Hatıratlar, genel hatları ile bilinen tarihî olayların, üzerinde fazlaca durulmayan ancak önemli bazı ayrıntılarını gözler önüne seren, bu nedenle geçmişin ve dolayısıyla bugünün anlaşılmasında vazgeçilmez yeri olan kaynaklardan biridir. Yaşanan olayların perde arkası ve tarihî şahsiyetlerin davranışlarını belirleyen psikolojik faktörler, çoğunlukla hatırat ve mektup gibi, insanî boyuta vurgu yapan metinlerden öğrenilmektedir. Hatıratlar çoğunlukla bir nefsi müdafaa hüviyetine bürünür, önemli olayların içinde bulunan kimselerin, geçmişlerini aklama güdüsüyle kaleme alınır. Ne var ki sübjektif karakterlerinin ağır basması, bu tür kaynakların hem avantajı hem de dezavantajıdır. Hatıratların insanî boyutu sayesinde olaylara nüfuz imkânından yararlanırken, ihtiyatı elden bırakmaksızın aynı döneme ait karşılaştırmalı okumalarla hatıratların yanılgı ve çarpıtmalarından uzak durmaya çalışmalıdır.Klasik Yayınlarının başlattığı Osmanlının son dönemi ve Cumhuriyetin ilk yıllarına dair hatırat, günlük ve seyahatnameleri içeren Arap Gözüyle Osmanlı başlıklı dizide Osmanlının son döneminde yaşamış Arap dünyasının önemli ilim, fikir ve siyaset adamlarının hatırat, günlük ve seyahatname türünden metinlerinden yapılacak çeviriler bu dizide yer alacaktır. Bu çerçevede hatıratını yayınladığımız Selim Ali Selâm (1868-1938), gerek Osmanlı siyasi hayatında, gerekse Lübnandaki Fransız manda yönetimi döneminde önemli görevlerde bulunan Beyrutun Sünnî eşrafına mensup önemli bir siyaset adamıdır. Ald... tümünü göster