Gaspıralı bu kitapta bir araya getirilen yazılarında, günümüzde de gündemde olan bir konuyu; Türk ve İslâm dünyasının modernleşme problemlerini ele almakta, bu dünyanın Avrupa ve Rusya ile nasıl ilişkiler kurması gerektiğini, Rusya Müslümanlarının sosyal, siyasî ve kültürel hakları uğrundaki mücadelelerini ve kendisinin düzenlemek istediği Dünya Müslümanları Kongresi hakkındaki teşebbüs ve düşüncelerini açıklamaktadır. Derlenen bu eserleri, İsmail Beyin Rusya Müslümanlarını tek başına değil Türk-İslâm âlemi içinde düşündüğünü ve onların çeşitli problemlerini bu bütünlük içinde çözmeye çalıştığını göstermektedir. Gaspıralı, temel görüşleri ve tavrı ile hem Türk dünyası hem de İslâm âlemi için mücadele eden bir fikir ve hareket adamı olarak karşımıza çıkmaktadır.Gaspıralıya göre Rusya, yönetimindeki büyük Müslüman topluluklar sebebiyle artık dünyadaki İslâm devletlerinden biri olduğu gerçeğini kabul etmeli ve Türk-İslâm düşmanlığından, onlara yönelik asimile siyasetinden vazgeçmelidir. Çünkü hem Rusya hem de İslâm âlemi, doğuda Sarı Irk
Gaspıralı bu kitapta bir araya getirilen yazılarında, günümüzde de gündemde olan bir konuyu; Türk ve İslâm dünyasının modernleşme problemlerini ele almakta, bu dünyanın Avrupa ve Rusya ile nasıl ilişkiler kurması gerektiğini, Rusya Müslümanlarının sosyal, siyasî ve kültürel hakları uğrundaki mücadelelerini ve kendisinin düzenlemek istediği Dünya Müslümanları Kongresi hakkındaki teşebbüs ve düşüncelerini açıklamaktadır. Derlenen bu eserleri, İsmail Beyin Rusya Müslümanlarını tek başına değil Türk-İslâm âlemi içinde düşündüğünü ve onların çeşitli problemlerini bu bütünlük içinde çözmeye çalıştığını göstermektedir. Gaspıralı, temel görüşleri ve tavrı ile hem Türk dünyası hem de İslâm âlemi için mücadele eden bir fikir ve hareket adamı olarak karşımıza çıkmaktadır.Gaspıralıya göre Rusya, yönetimindeki büyük Müslüman topluluklar sebebiyle artık dünyadaki İslâm devletlerinden biri olduğu gerçeğini kabul etmeli ve Türk-İslâm düşmanlığından, onlara yönelik asimile siyasetinden vazgeçmelidir. Çünkü hem Rusya hem de İslâm âlemi, doğuda Sarı Irk
422 sayfa