Osmanlı Devrinde Son Sadrıazamlar

Osmanlı Devrinde Son Sadrıazamlar, Osmanlı devletinin son 37 sadrazamının biyografilerini, ayrıca “Sultan Abdülaziz’e Dair”, “Sultan Abdülhamid’e Dair”, “Sultan Mehmed Vahidüddin’e Dair” diye dönemin üç sultanıyla ilgili ek bölümler içeriyor. Kitapta yer verilen ilk sadrazam Mehmed Emin Âli Paşa. Yani “Âli Paşa ve Fuad Paşa” diye Tanzimat dönemine damgasını vurmuş iki önemli devlet adamından biri. Dolayısıyla bu eser esas olarak Osmanlı devletinin, sayın İlber Ortaylı’nın deyişiyle “en uzun yüzyılı”nın hikâyesini, bu hikâyenin önemli başrol oyuncularının yaşamöyküleri üzerinden de anlatmış oluyor. Örneğin Fuad Paşa’ya Âli Paşa’yı sorduklarında şöyle dediğini naklediyor: “Âli Paşa ile ben muhallebiciye benzeriz. O nefis muhallebi yapar, fakat satmasını bilmez. Ben yapmasını bilmem, lâkin satmasını pek iyi bilirim.” İbnülemin Mahmd Kemal İnal’a göre sadrazamların bazıları padişah derecesinde, hatta daha çok iktidar sahibi olurken bazıları da hiçbir şekilde nüfuz kazanamamışlardır. Bu nedenle, Osmanlı’nın reform, modernleşme ve merkezi devletin güçlendirilmesi çabalarının öne çıktığı bu yüzyılda Abdülhamid devrine kadar genelde sadaret makamının ve Babıali’nin önem kazandığı söylenebilirse de, sonuçta bu durumu biraz da o makamlarda oturanlar belirlemiştir. Âli Paşa’dan başlayıp Fuad Paşa’ya, Ahmed Midhat Paşa’ya, Ahmed Vefik Paşa’ya, Mahmud Şevket Paşa’dan Mehmed Said Halim Paşa’ya ve en son Salih Hulusi Paşa’ya kadar gelen bu portreler galerisinde belgeler, sözlü nakiller, anekdotlar, kaynaklardan alıntılar ve bizzat tanık olunan olaylar aracılığıyla Osmanlı’nın son yüzyılının tarihi anlatılıyor. 113. maddenin Kanun-ı Esasi’ye girmesini kabul ettiği için kendisini,“Bu madde ile Kanunı Esasinin Kanunı Esasi denecek yeri kalmamış. Bundan böyle hükümet istediği tahkikatı istediği gibi yapdırub istediğini memleketten harice çıkarmak içün Kanunı Esasiye istinad edecek. Böyle meşrutiyet kanunı nerede görülmüş?” diye eleştiren Ziya Paşa’ya, Midhat Paşa’nın verdiği “Ne yapalım, şimdilik Kanuni Esasi bizde bu kadar olabiliyor” cevabından, Birinci Dünya Savaşı’na nasıl girildiği meselesine kadar yakın tarihin en kritik konuları ele alınıyor.

Osmanlı Devrinde Son Sadrıazamlar, Osmanlı devletinin son 37 sadrazamının biyografilerini, ayrıca “Sultan Abdülaziz’e Dair”, “Sultan Abdülhamid’e Dair”, “Sultan Mehmed Vahidüddin’e Dair” diye dönemin üç sultanıyla ilgili ek bölümler içeriyor. Kitapta yer verilen ilk sadrazam Mehmed Emin Âli Paşa. Yani “Âli Paşa ve Fuad Paşa” diye Tanzimat dönemine damgasını vurmuş iki önemli devlet adamından biri. Dolayısıyla bu eser esas olarak Osmanlı devletinin, sayın İlber Ortaylı’nın deyişiyle “en uzun yüzyılı”nın hikâyesini, bu hikâyenin önemli başrol oyuncularının yaşamöyküleri üzerinden de anlatmış oluyor. Örneğin Fuad Paşa’ya Âli Paşa’yı sorduklarında şöyle dediğini naklediyor: “Âli Paşa ile ben muhallebiciye benzeriz. O nefis muhallebi yapar, fakat satmasını bilmez. Ben yapmasını bilmem, lâkin satmasını pek iyi bilirim.” İbnülemin Mahmd Kemal İnal’a göre sadrazamların bazıları padişah derecesinde, hatta daha çok iktidar sahibi olurken bazıları da hiçbir şekilde nüfuz kazanamamışlardır. Bu nedenle, Osmanlı’nın reform, modernleşme ve merkezi devletin güçlendirilmesi çabalarının öne çıktığı bu yüzyılda Abdülhamid devrine kadar genelde sadaret makamının ve Babıali’nin önem kazandığı söylenebilirse de, sonuçta bu durumu biraz da o makamlarda oturanlar belirlemiştir. Âli Paşa’dan başlayıp Fuad Paşa’ya, Ahmed Midhat Paşa’ya, Ahmed Vefik Paşa’ya, Mahmud Şevket Paşa’dan Mehmed Said Halim Paşa’ya ve en son Salih Hulusi Paşa’ya kadar gelen bu portreler galerisinde belgeler, sözlü nakiller, ane... tümünü göster