En iyi sanat eserlerinin, kitleler tarafından anlaşılamayan, ancak bu büyük eserleri anlamaya hazır seçkinlere ulaşabilen eserler olduğu söylenir. Fakat insanların çoğunluğu bu eserleri anlamıyorsa, onları anlamayı mümkün kılan gerekli bilgi bu insanlara öğretilmeli ve açıklanmalıdır. Ancak kolaylıkla anlaşılabilir ki; böyle bir bilgi yoktur. Bu eserler açıklanamaz. Çoğunluk bu iyi sanat eserlerini anlamıyor, diyenler de hâlâ bu eserleri açıklayamamakta ve sadece bize onları anlamak için tekrar tekrar okumamız, görmemiz ve duymamız gerektiğini söylemektedirler. Oysa bu bir açıklama değildir, sadece alıştırmaktır. İnsanlar kendilerini herhangi bir şeye, hatta en kötü şeylere bile alıştırabilirler. İnsanlar nasıl kendilerni kötü yiyeceklere, sert içkiye, tütüne ve afyona alıştırıyorlarsa, aynı şekilde kötü sanata da alıştırabilirler. Yapılan şey, kesinlikle budur.
En iyi sanat eserlerinin, kitleler tarafından anlaşılamayan, ancak bu büyük eserleri anlamaya hazır seçkinlere ulaşabilen eserler olduğu söylenir. Fakat insanların çoğunluğu bu eserleri anlamıyorsa, onları anlamayı mümkün kılan gerekli bilgi bu insanlara öğretilmeli ve açıklanmalıdır. Ancak kolaylıkla anlaşılabilir ki; böyle bir bilgi yoktur. Bu eserler açıklanamaz. Çoğunluk bu iyi sanat eserlerini anlamıyor, diyenler de hâlâ bu eserleri açıklayamamakta ve sadece bize onları anlamak için tekrar tekrar okumamız, görmemiz ve duymamız gerektiğini söylemektedirler. Oysa bu bir açıklama değildir, sadece alıştırmaktır. İnsanlar kendilerini herhangi bir şeye, hatta en kötü şeylere bile alıştırabilirler. İnsanlar nasıl kendilerni kötü yiyeceklere, sert içkiye, tütüne ve afyona alıştırıyorlarsa, aynı şekilde kötü sanata da alıştırabilirler. Yapılan şey, kesinlikle budur.
Sanatın amacı, hayatımızdaki yeri, ne olduğu konusu çoğu kişinin kafasını kurcalayan sorular. Tolstoy bu kitapta bu sorulara kendi sanat anlayışıyla oldukça yalın bir şekilde cevap veriyor. Kitap kesinlikle sıkıcı bir anlatıma sahip değil. Tolstoy'un sanat anlayışını benimsemeseniz bile okuyun derim, sanatla ilgili birçok konuda görüşünüzü engelleyen puslu havayı kaldırıyor. En azından ben okuduğumda böyle oldu.
Gayet anlaşılır ve yalın bir dille yazılmış, oldukça kafa açıcı bir eser. Sanatın amacının, işlevinin, ne olduğunun üzerine cevaplar arayan herkese tavsiye ederim.
400 sayfa