Osmanlı Geriledi mi?

Kendimize ve dünyaya gerileyen bir tarihin içinden bakmanın tuhaflığını yaşıyoruz. Bu tuhaflık burada kalmıyor ve bulaşıcı bir hastalık gibi zihinlerimizi felç ediyor. Sonuçta yakın tarihine küskün, kendine dargın ve geleceğinden umutsuz bir nesil yetişiyor. Gerileme halindeki bir tarihin içinden gelmenin travması sarıyor ufuklarımızı sonra.Oysa tarih sadece yazılmış değil, yazılacak bir öyküdür ve tarihin asıl cazibesi de buradan kaynaklanır. Yazılmış tarihler ile yazılacak tarihlerin çatışması hiç bitmez tarihte; iyi ki de bitmez, zira tarihte son söz diye bir şey yoktur. Ayçiçeklerinin yüzlerini hep güneşe döndükleri gibi, tarihin farklı güneşleri beklediğini unutmamalıyız. Osmanlı tarihçiliğinde 1970lerde başlayan büyük dönüşüm günümüzde artık ilerleme-gerileme ikilemi dışında bir tarih yazmanın mücadelesini vermekte. Dünyada tarihçiler kendilerini bu pozitivist ikilemden kurtarmanın mücadelesini verirken ve ileri-geri kavgasının tarihçilerin değil, siyasetçilerin işi olması gerektiğini haykırırken, asıl geri kalmışlığımızın Osmanlı tarihini hala kuruluş-yükseliş-duraklama-gerileme-çöküş şeması içine sıkıştırma çabamız olduğunu fark etmeyişimiz çok acıdır. Asıl geri kalmışlığımız, tarihçiliğimizin bu 19. yüzyıl saplantısından kurtulamayışında yaşamakta değil midir?Halil Inalcıktan Linda Darlinge, İlber Ortaylıdan Douglas Howarda, Cemal Kafadardan Rhoads Murpheyye ve daha pek çok Osmanlı tarihçisine göre Osmanlı gerilemesi apaçık bir olgu değil, çözülmesi gereken bir problemdir. Hem sonra bir tarihçinin tarihte ilerleme veya gerileme olmasına takması ne kadar bilimseldir? Bir bilim adamı olarak tarihçinin ileri dönemleri kendisine yakın bulurken, geri dönemleri ihmal etmesi ne kadar anlamlıdır?Osmanlı tarihi araştırmalarından tanıdığınız Mustafa Armağanın hazırladığı Osmanlı Geriledi mi? adlı kitap, bu ve benzeri soruları yetkin tarihçilerin kaleminden sunuyor sizlere. Ve bir tarih devriminden söz ediyor: Yeni bir Osmanlı tarihinin ayak sesleri duyuluyor kitabın satırları arasından

Kendimize ve dünyaya gerileyen bir tarihin içinden bakmanın tuhaflığını yaşıyoruz. Bu tuhaflık burada kalmıyor ve bulaşıcı bir hastalık gibi zihinlerimizi felç ediyor. Sonuçta yakın tarihine küskün, kendine dargın ve geleceğinden umutsuz bir nesil yetişiyor. Gerileme halindeki bir tarihin içinden gelmenin travması sarıyor ufuklarımızı sonra.Oysa tarih sadece yazılmış değil, yazılacak bir öyküdür ve tarihin asıl cazibesi de buradan kaynaklanır. Yazılmış tarihler ile yazılacak tarihlerin çatışması hiç bitmez tarihte; iyi ki de bitmez, zira tarihte son söz diye bir şey yoktur. Ayçiçeklerinin yüzlerini hep güneşe döndükleri gibi, tarihin farklı güneşleri beklediğini unutmamalıyız. Osmanlı tarihçiliğinde 1970lerde başlayan büyük dönüşüm günümüzde artık ilerleme-gerileme ikilemi dışında bir tarih yazmanın mücadelesini vermekte. Dünyada tarihçiler kendilerini bu pozitivist ikilemden kurtarmanın mücadelesini verirken ve ileri-geri kavgasının tarihçilerin değil, siyasetçilerin işi olması gerektiğini haykırırken, asıl geri kalmışlığımızın Osmanlı tarihini hala kuruluş-yükseliş-duraklama-gerileme-çöküş şeması içine sıkıştırma çabamız olduğunu fark etmeyişimiz çok acıdır. Asıl geri kalmışlığımız, tarihçiliğimizin bu 19. yüzyıl saplantısından kurtulamayışında yaşamakta değil midir?Halil Inalcıktan Linda Darlinge, İlber Ortaylıdan Douglas Howarda, Cemal Kafadardan Rhoads Murpheyye ve daha pek çok Osmanlı tarihçisine göre Osmanlı gerilemesi apaçık bir olgu değil, çözülmesi gereken bir probl... tümünü göster